Vì sao Khu kinh tế Cửa khẩu Cầu Treo ‘chết yểu’? – Bài 2: Chính sách thay đổi chóng mặt, người dân ‘chết đứng’

Chính sách thay đổi “chóng mặt”…

Theo tìm hiểu của Nhadautu.vn, ngày 19/10/2007 Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định 162/2007/QĐ-TTg công nhận Khu kinh tế (KKT) Cửa khẩu quốc tế Cầu Treo Hà Tĩnh là khu phi thuế quan, với hàng loạt ưu đãi về chính sách tài chính, đầu tư, đất đai cho các nhà đầu tư hoạt động trong KKT. Nhờ vậy, hàng chục dự án, hàng trăm doanh nghiệp, hàng nghìn hộ cá thể tham gia đầu tư SXKD vào đây.

Đang là khu phi thuế quan với hàng loạt chính sách ưu đãi hấp dẫn thì ngày 15/8/2014, Bộ Tài chính ban hành Thông tư số 109/2014/TT-BTC hướng dẫn thực hiện Quyết định số 72/2013/QĐ-TTg, trong đó, quy định danh mục mặt hàng chịu thuế ngay khi nhập khẩu từ nước ngoài vào khu phi thuế quan Cầu Treo là tất cả các mặt hàng, trừ hàng hóa nhập vào để thực hiện dự án đầu tư.

Đến ngày 1/9/2016, khi Luật Thuế xuất nhập khẩu số 107/2016/QH13 có hiệu lực, KKT Cửa khẩu quốc tế Cầu Treo chính thức không được xem là khu phi thuế quan, không được hưởng các chính sách thuế đối với hàng hóa, dịch vụ như trước đây.

Từ các chính sách thiếu nhất quán, hạ tầng đầu tư thiếu đồng bộ và nhiều lý do khách quan khác nên KKT ngày càng đìu hiu.

Việc thay đổi chính sách liên tục và gần như không còn ưu đãi gì đáng kể thì hàng loạt doanh nghiệp, hộ kinh doanh bất ngờ rút lui, không mặn mà đầu tư dài hạn vào KKT nữa. Nhiều doanh nghiệp giải thể, nhiều nhà đầu tư tạm dừng hoạt động, kinh doanh buôn bán èo uột khiến KKT ngày thêm ảm đạm.

Đặc biệt, hàng loạt công trình dự án đang được triển khai dang dở buộc phải dừng hoạt động, “đắp chiếu” nhiều năm trời mà không thể biết trước số phận.

Doanh nghiệp “chết đứng”…

Theo thống kê, hiện khu vực KKT Cầu Treo Hà Tĩnh có 30 dự án đầu tư, 130 doanh nghiệp, hơn 2.000 hộ kinh doanh cá thể đang hoạt động, nhưng trên thực tế, tỷ lệ các doanh nghiệp hoạt động có hiệu quả chỉ chiếm một phần rất khiêm tốn.

Đặc biệt, tại KCN Đại Kim (xã Sơn Kim 1) có nhiều dự án công nghiệp, thương mại đầu tư trên khuôn viên rộng hàng chục ha nhưng hiện nay đều trong tình trạng dang dở, bỏ hoang, tạm dừng hoạt động xuống cấp trầm trọng. Trong đó, chiếm diện tích lớn nhất là dự án Nhà máy May Five Star Hà Tĩnh.

Dự án trên có tổng vốn đầu tư 150 tỷ đồng, do Công ty Cổ phần May Five Star Hà Tĩnh làm chủ đầu tư, thực hiện từ 22/1/2016 trên diện tích 6,5 ha. Đến nay, dự án đã “khai tử” không thực hiện đầu tư được như cam kết.

Cạnh đó là dự án Nhà máy sản xuất, lắp ráp ôtô, xe máy và các sản phẩm công nghiệp SOKI – CT do Công ty  Cổ phần Đầu tư phát triển Việt Lào làm chủ đầu tư với tổng vốn đầu tư là 371 tỉ đồng. Dự án thực hiện tháng 6/2008 trên diện tích 3,45 ha, trước đây đã đi vào hoạt động phần lắp ráp xe máy điện, nhưng hiện đang khó khăn về tài chính, thay đổi cổ đông.

Anh Nguyễn Mạnh H., cán bộ từng là quản lý Công ty CP xe điện Hà Tĩnh cho biết, công ty bỏ tiền đầu tư vào đây hàng chục tỷ đồng đã gần cả chục năm rồi, và hiện nay thì cũng không còn hoạt động nữa. Về thủ tục miễn giảm thuế thì không còn được hưởng nữa mà chỉ được hưởng về chính sách KKT đặc biệt khó khăn. Chính vì vậy, không chỉ doanh nghiệp này mà còn rất nhiều doanh nghiệp khác cũng không thể hoạt động được. Thậm chí rơi vào phá sản, vỡ nợ vì lỡ rót tiền đầu tư nhưng bất cập về chính sách.

Còn tại Khu vực Trạm kiểm soát nội địa KKT cửa khẩu Cầu Treo (còn gọi là cổng B ở xã Sơn Tây, huyện Hương Sơn, thuộc KKT cửa khẩu Cầu Treo) Dự án Khu trung tâm thương mại cửa khẩu được đầu tư hàng tỉ đồng đã xây dựng xong nhưng hiện nay sau nhiều năm trời vẫn phải “đắp chiếu”.

Được biết, đây là dự án có tổng vốn đầu tư 112 tỉ đồng, do Công ty cổ phần đầu tư CK Việt Nam làm chủ đầu tư, triển khai thực hiện từ năm 2012.

Số liệu từ các cơ quan liên quan, hiện nay, trong tổng 30 dự án đăng ký đầu tư vào KKT này thì chỉ mới có 15 dự án xây dựng cơ bản các hạng mục công trình chính và chỉ khoảng 1/3 trong số đó đang hoạt động hiệu quả; 7 dự án khác đăng ký nhưng chưa thực hiện; 3 dự án đã tạm dừng và chưa biết đến bao giờ mới khởi động lại. Các dự án lớn như Khu nghỉ dưỡng Ngàn Phố (vốn đăng ký 131,9 tỉ đồng) hiện chỉ là một vùng cây cỏ hoang hóa; dự án hạ tầng kỹ thuật khu dân cư tập trung nam sông Ngàn Phố (vốn đăng ký 248,6 tỉ đồng) bỏ dở từ hơn nhiều năm nay…

Người dân bị “vạ lây”

Sự thay đổi chính sách phi thuế quan tại KKT không những đẩy các doanh nghiệp, hộ sản xuất kinh doanh vào tình trạng dừng hoạt động, thậm chí phá sản mà còn kéo theo một chuỗi dài hệ lụy cho người dân tại khu vực này, chính quyền địa phương chỉ còn cách “lắc đầu” ngao ngán.

Ông Nguyễn Văn Nam, người dân xã Sơn Kim 1 cho biết, gia đình ông cùng nhiều hộ dân ở đây đã bị thu hồi toàn bộ đất ở, đất vườn, đất ruộng cho Dự án nhà máy May Five Star Hà Tĩnh. Do không còn quỹ đất ruộng để cấp nên khi đến nơi ở mới, gia đình không có đất ruộng để canh tác, phải đi làm thuê ở nơi khác khiến cuộc sống rất khó khăn…

Một hộ dân khác cũng than phiền, nhà nước thu hồi một diện tích đất lớn để đầu tư xây dựng các nhà máy, xí nghiệp nhằm phát triển kinh tế, tạo công ăn việc làm cho con em địa phương rất phấn khởi nên thời điểm đó chúng tôi cũng sẵn sàng bàn giao đất canh tác để thực hiện.

Vậy nhưng, giao đất rồi hàng chục năm trời nhà máy, xí nghiệp vẫn không thấy đâu, con em địa phương thì phải tha phương cầu thực… hằng ngày trông vào mấy sào ruộng thì giờ có đất trống đó những cũng không giám làm.

Trao đổi với ông Hoàng Văn Thư, Chủ tịch UBND xã Sơn Kim 1 được biết, thời điểm đó, toàn bộ hơn 33 ha đất ruộng “ngon lành” nhất của 300 hộ dân thuộc xã ở Đại Kim đã bị thu hồi để xây dựng KCN Đại Kim.

Ngày khởi công rầm rộ, hứa hẹn khi các dự án vào đầu tư sẽ tạo việc làm, phát triển kinh tế xã hội, làm thay đổi hẳn bộ mặt xã biên giới Sơn Kim 1. Thế nhưng, sau nhiều năm đầu tư, hầu hết các dự án đều bỏ hoang, “chết yểu” để lại hệ lụy lớn cho địa phương.