Năm 2017, khi Tổng thống Trump tuyên thệ nhâm chức, tờ China Daily phiên bản tiếng Anh của Trung Quốc đã viết rằng: “Tất cả sự đe dọa về chiến tranh thương mại đối với Trung Quốc chỉ là lời ba hoa của một con hổ giấy”.
Trong những ngày đầu nhậm chức, giới truyền thông Trung Quốc đã gọi Tổng thống Mỹ Donald Trump là một con “hổ giấy” bởi cho rằng nhà lãnh đạo này chỉ khoác lác. Nhưng khi chiến tranh thương mại bùng nổ, chính quyền Bắc Kinh đã phải xem xét lại cách nhìn của họ về một trong những nhà lãnh đạo quyền lực nhất thế giới.
Từ “hổ giấy”…
Năm 2017, khi Tổng thống Trump tuyên thệ nhâm chức, tờ China Daily phiên bản tiếng Anh của Trung Quốc đã viết rằng: “Tất cả sự đe dọa về chiến tranh thương mại đối với Trung Quốc chỉ là lời ba hoa của một con hổ giấy”.
Tương tự, khi Tổng thống Trump thể hiện quan điểm nhất trí với chính sách “Một Trung Quốc” trong những tuần sau tuyên thệ, chuyên gia Shi Yinhong nhận định với báo giới rằng tổng thống Mỹ đã “thua cuộc” trước nhà đồng cấp của Trung Quốc, Chủ tịch Tập Cận Bình, và cho rằng nhà lãnh đạo này sẽ bị nhìn nhận như một con “hổ giấy”.
Việc Tổng thống Trump bất ngờ tuân theo chính sách ngoại giao mềm dẻo với Trung Quốc, điều mà ông từng chỉ trích khi tranh cử, thậm chí đã khiến hãng thông tấn nhà nước Xinhua đăng lên mạng xã hội câu hỏi: “Điều gì đã khiến ông ấy thay đổi cách nhìn?”.
Chuyên gia Shi Yinhong, hiện đang là giám đốc trung tâm nghiên cứu Mỹ tại đại học Renmin, từng nói với Global Times vào năm 2017 rằng Tổng thống Trump chỉ là hổ giấy khi nhà lãnh đạo này bất ngờ mềm mỏng với chính sách “Một Trung Quốc” của chính quyền Bắc Kinh.
Trên thực tế, dù giới truyền thông đánh giá thấp nhà lãnh đạo Mỹ, chính quyền Bắc Kinh lại khá vui mừng khi Tổng thống Trump đắc cử bởi không chỉ chống lại các chính sách của ứng cử viên Hillary Clinton mà Trung Quốc cho rằng bất lợi với họ, ông chủ Nhà Trắng còn có những động thái đem lại lợi ích cho Trung Quốc.
Tiêu biểu trong số đó là việc rút khỏi Hiệp định TPP vốn được xây dựng bởi người tiền nhiệm Barack Obama. Thỏa thuận thương mại này nếu được thông qua sẽ ảnh hưởng rất lớn đến vị thế cũng như kinh tế Trung Quốc khi họ không nằm trong cuộc chơi.
Tháng 1/2018, tờ New Yorker trích lời chuyên gia chiến lược Jin Yinan của trường đại học an ninh quốc gia Trung Quốc (NDU), cho rằng với việc từ bỏ hiệp định TPP, Tổng thống thống Trump đã tặng cho Trung Quốc một món quà lớn, đồng thời thể hiện xu thế Mỹ mất dần vị thế trên chính trường quốc tế trong khi cường quốc phía bên kia Thái Bình Dương trỗi dậy.
Tờ Atlantic cũng đang một bài tương tự khi trích dẫn lời Giáo sư Shen Dingli của trường đại học Fudan, nói rằng Tổng thống Trump là một nhà lãnh đạo dễ dàng để Trung Quốc nắm bắt, và người dân Trung Quốc thật may mắn khi có một tổng thống Mỹ như vậy.
Giáo sư Shen dẫn chứng chuyến thăm của Tổng thống Trump tới Trung Quốc vào tháng 11/2017, khi nhà lãnh đạo này ca ngợi Chủ tịch Tập Cận Bình là một “người đặc biệt”, tỏ ý tôn trọng với các truyền thống của người Trung Quốc. Thậm chí Tổng thống Trump còn thể hiện sự thông cảm về vấn đề thâm hụt thương mại Mỹ-Trung.
Không riêng gì truyền thông Trung Quốc, rất nhiều người Mỹ và Phương Tây cũng có thái độ xem thường ông chủ Nhà Trắng. Hàng loạt các tờ báo Foreign Policy, CNN, Guardian… chạy những dòng tít mỉa mai về Tổng thống Trump, hổ giấy hay sự trỗi dậy của Châu Á.
Kể từ sau khi Mỹ rút khỏi hiệp định TPP, giới truyền thông và chuyên gia Trung Quốc ngày càng bành trướng với quan điểm một cường quốc mới về kinh tế, chính trị đang trỗi dậy tại Châu Á. Các nhà lãnh đạo Trung Quốc tích cực xuất hiện và phát biểu trên những diễn đàn quốc tế. Năm 2017, lần đầu tiên một nhà lãnh đạo cấp cao như Chủ tịch Tập Cận Bình phát biểu tại Diễn đàn kinh tế thế giới (WEF) ở Davos, Thụy Sĩ.
Tuy vậy, Trung Quốc lại gần như thất bại khi cố gắng tận dụng “món quà” mà Tổng thống Trump trao tặng như những gì họ lầm tưởng. Đã gần 2 năm kể từ khi Tổng thống Trump tuyên thệ nhâm chức nhưng chính quyền Bắc Kinh vẫn chưa thể thành anh cả dẫn đầu thương mại, kinh tế cho toàn vùng Châu Á Thái Bình Dương, chứ chưa nói gì đến thế giới như các học giả Trung Quốc thường khoe.
Bất chấp việc Tổng thống Trump bày tỏ quan điểm bảo hộ, độc lập và đơn phương, đặt người Mỹ lên trên hết, phía chính quyền Bắc Kinh vẫn chưa đạt được bất kỳ một thỏa thuận thương mại lớn nào, dù là đơn phương hay đa phương. Nguyên nhân chủ yếu là các hiệp định của Trung Quốc hàm chứa quá nhiều yếu tố chính trị và nền kinh tế này vẫn chưa thực sự trở thành một thị trường tự do cho các quốc gia khác.
Tệ hơn, Tổng thống Trump ngày càng tỏ ra là một nhà lãnh đạo khó đoán và câu chuyện “hổ giấy” nhanh chóng bị quên lãng trong mắt cả Phương Tây lẫn những người dân Trung Quốc.
…đến “đối thủ đáng gờm”
Ngoài động thái cứng rắn về thương mại hiện nay, Nhà Trắng còn xây dựng hàng loạt chính sách khác liên quan đến an ninh mạng, nhân quyền, chính trị hay những mảng cốt yếu mà Trung Quốc quan tâm.
Kể từ khi bình thường hóa quan hệ vào thập niên 1970, chính quyền Washington thực hiện chính sách mềm dẻo với Trung Quốc. Các đời tổng thống Bill Clinton, George Bush hay Barack Obama đều coi Trung Quốc là đối tác chiến lược thì đến Tổng thống Trump, những ngôn từ như “đối thủ chiến lược”, “cạnh tranh”, “mối nguy hại”… lại được sử dụng nhiều hơn bao giờ hết.
Trong bài phát biểu gần đây của Phó tổng thống Mike Pence về chính sách của Mỹ với Trung Quốc, ông đã dùng những từ ngữ cứng rắn hơn bao giờ hết, một điều chưa từng xảy ra với các lãnh đạo Nhà Trắng kể từ sau Chiến tranh lạnh.
Một ngày sau đó, báo cáo của Bộ quốc phòng Mỹ cũng ghi nhận Trung Quốc là một mối nguy hiểm rõ ràng và đang lớn dần đối với an ninh Mỹ trong vấn đề cung ứng nguyên liệu, công nghệ.
Ngay lập tức tờ Global Times nhận định những bài phát biểu trên cho thấy chính quyền Washington đang thực hiện chính sách cứng rắn hơn với Trung Quốc, một sự biến đổi chóng mặt và chính quyền Bắc Kinh chưa kịp thích ứng.
Tờ Wall Street Journal dẫn chứng bài viết của Chủ tịch Richard Haass thuộc Hội đồng quan hệ quốc tế (CFR), tiết lộ rằng các quan chức Trung Quốc đã vô cùng giận dữ với bài phát biểu của Phó tổng thống Pence trong cuộc gặp tại Bắc Kinh.
Một quan chức cho biết: “Người Trung Quốc rất thất vọng và tức giận. Từ đầu đến cuối bài phát biểu của Phó tổng thống Pence chỉ tập trung chỉ trích Trung Quốc. Trong 40 năm qua, chúng tôi chưa bao giờ gặp một bài phát biểu như vậy. Rất nhiều người coi đó là dấu hiệu cho một cuộc chiến tranh lạnh mới”.
Từ những phản ứng trên, có thể thấy rõ rằng Trung Quốc đã nhận ra, và thậm chí bắt đầu lo lắng khi phải đối phó với một nước Mỹ rất khác, một cường quốc vốn có quan hệ mềm dẻo với họ từ những năm 1970.
Tổng thống Trump không phải một con “hổ giấy”, trên thực tế ông là một nhà lãnh đạo vô cùng khó đoán. Đây là điểm chết người với các nhà phân tích Trung Quốc, vốn đặt sự ổn định và dự đoán được lên hàng đầu.
Tệ hơn, Tham vọng bành trướng của Trung Quốc đang nằm dưới sự soi xét của Tổng thống Trump khi ông cho rằng lợi ích của người dân Mỹ đang bị đe dọa. Ví dụ các kế hoạch phát triển kinh tế của Trung Quốc như “Made in China 2025” đều tập trung xoay quanh công nghệ, kỹ thuật. Trớ trêu thay, các mặt hàng bị đánh thuế bổ sung của Tổng thống Trump lại liên quan chặt chẽ đến mảng công nghệ.
Không dừng lại ở đó, nếu điều tra kỹ phần lớn hàng rào thuế quan do Tổng thống Trump lập nên nhắm thẳng đến những tập đoàn quốc doanh, vốn là đầu tàu kinh tế của Trung Quốc.
Trước sức mạnh và quan điểm cứng rắn từ Mỹ, giới truyền thông và quan chức Trung Quốc đã phải xuống giọng.
Cuối tháng 8/2018, đại sứ Trung Quốc tại Mỹ Cui Tiankai đã dõng dạc tuyên bố chính quyền Washington nên từ bỏ ảo tưởng rằng quốc gia của ông sẽ nhượng bộ trước các đe dọa từ Mỹ. Tuy vậy chỉ 2 tháng sau, đại sứ Tiankai đã dịu giọng, đề nghị 2 nước hợp tác hơn là đối đầu.
Tháng 3 năm nay, tờ Global Times của Trung Quốc viết: “Mỹ đã kiểm soát thế giới nhiều năm qua. Giờ đây chính quyền Washington cần được dạy một bài học và một bài học như vậy chỉ có thể đến từ Trung Quốc, nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới”.
Một tháng sau đó, tờ báo này tiếp tục tuyên bố rằng các đòn trả đũa thương mại của Trung Quốc sẽ dạy cho Mỹ một bài học đau đớn và cường quốc Châu Á đã sẵn cho một cuộc chiến đến cùng. Tuy nhiên giờ đây, chính tờ báo này đã phải dịu giọng khi nhận định cần tránh xa các cuộc tranh luận cảm tính và phải có đánh giá khách quan dựa trên thực tế về Mỹ.
Nghe khá khôi hài nhưng rõ ràng, Trung Quốc cũng như Phương Tây đã không thể coi Tổng thống Trump là “hổ giấy” được nữa. Thay vào đó, chính quyền Bắc Kinh bắt đầu lo ngại họ sẽ phải đối phó thế nào trước một nước Mỹ hoàn toàn khác dưới thời một vị tổng thống khó đoán.
AB-AsianTimes
Theo Thời Đại
