Mục tiêu cuối cùng mà ông Moon Jae In, Tổng thống Hàn Quốc, muốn hướng đến là sự thịnh vượng chung của Hàn Quốc và Triều Tiên.
Moon Jae-in có ý định tranh cử Tổng thống Hàn Quốc cách đây 9 năm, khi thần tượng của ông, cố tổng thống Kim Dae-Jung, người đoạt giải Nobel Hòa bình, kéo ông đến gần và thúc giục ông tiếp tục nỗ lực cho hòa bình với CHDCND Triều Tiên. Sau đó không lâu, Tổng thống Kim Dae-Jung, nhà lãnh đạo Hàn Quốc đầu tiên đến thăm Bình Nhưỡng, qua đời.
Ông Moon nhận thấy mình cần phải duy trì “Chính sách Ánh dương” của ông Kim Dae-jung. Lời kêu gọi của cựu tổng thống vẫn văng vẳng bên tại của ông Moon, ngay cả khi Mỹ muốn tiến hành biện pháp quân sự với Triều Tiên.
Ông Moon nói với một nhóm phóng viên trước cuộc bầu cử tháng 5 năm 2017: “Đó là khoảnh khắc quyết định”, lời nói như thể là khẳng định ý chí hòa giải hai miền của ông.
Sau 1 năm làm tổng thống, ông Moon Jae-In đang chuẩn bị tạo ra một bước đột phá hơn cả người tiền nhiệm nổi tiếng của mình: tổ chức một cuộc gặp thượng đỉnh chưa có tiền lệ giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong Un. Đó là một cuộc gặp có thể làm lu mờ cuộc gặp lịch sử của giữa ông Moon với ông Kim vào ngày 27.4, khi lần đầu tiên một nhà lãnh đạo tối cao Bình Nhưỡng bước qua biên giới quân sự giữa 2 nước.
Cuộc gặp thượng đỉnh này là một trong những bước đi lý tưởng để giải quyết cuộc chiến tranh Triều Tiên đã kéo 68 năm (dù hai nước đã đình chiến) kể từ chuyến thăm mang tính bước ngoặt của ông Kim Dae-jung tới Triều Tiên gần hai thập kỷ trước. Cuộc gặp này thậm chí còn có ý nghĩa lớn hơn, vì ông Kim Jong Un được cho là đang trên đà phát triển thành công một tên lửa có khả năng mang đầu đạn hạt nhân bất kỳ thành phố nào ở Mỹ – là điều mà Trump đã đe dọa tiến hành chiến tranh để ngăn chặn.
Đây là thời điểm Tổng thống Moon, người đã 65 tuổi, đã dành cả cuộc đời để chuẩn bị cho hòa giải hai miền liên Triều. Sinh ra trong một trại tị nạn vì chiến tranh Triều Tiên, ông Moon từng giữ vai trò Chánh văn phòng Tổng thống Roh Moo-hyun trong hội nghị thượng đỉnh liên Triều Tiên năm 2007 và chứng kiến những thiện chí của Hàn Quốc tiêu tan khi ông Kim cho tiến hành thử vũ khí.
Timothy Rich, một giáo sư nghiên cứu Đông Á tại Đại học Western Kentucky, cho biết: “Ông Moon chắc chắn nhận ra những tác động tích cực của bất kỳ cuộc đàm phán nào. Ông ấy có thể đóng vai trò của ‘người kết nối” và đưa ra kế hoạch thảo luận giữa các bên.
Trong những ngày gần đây, ông Kim Jong Un thông báo rằng ông sẽ tiếp tục ngừng thử nghiệm vũ khí và tháo dỡ một cơ sở hạt nhân lớn trước cuộc gặp với ông Moon. Trong khi đó, ông Moon cho biết phía Hàn Quốc cũng đã yêu cầu giảm sự hiện diện của quân đội Mỹ tại nước này.
Trong khi các động thái trên có thể xuất phát từ việc ông Kim Jong Un muốn giảm bớt các biện pháp trừng phạt và làm tăng sự chia rẽ giữa Hàn Quốc và Mỹ, chúng cũng chứng minh thành công của ông Moon trong vai trò người điều phối giữa hai nhà lãnh đạo hiếu chiến.
Năm ngoái, khi ông Trump cảnh báo rằng ông sẵn sàng “phá hủy hoàn toàn” Triều Tiên và ông Kim Jong Un đe dọa sẽ biến Seoul thành “biển lửa”, ông Moon đã lập kế hoạch để đưa họ đến gần nhau.
Ông đã hưởng ứng lời kêu gọi của ông Trump về việc “áp lực tối đa” [với Triều Tiên] và tham gia vào các cuộc diễn tập quân sự với các đồng minh Mỹ. Đồng thời, ông cam kết “làm tất cả để ngăn chặn chiến tranh” và nhấn mạnh những lợi ích của việc hòa giải.
Ông Moon nói hôm 19.4 tại Seoul: “Mục tiêu cuối cùng là sự thịnh vượng chung của Hàn Quốc và Triều Tiên. Cho dù đó là sự phi hạt nhân hay hòa bình, chúng tôi đang cố gắng tạo ra sự thịnh vượng chung cho cả 2 bên”.
Thiện chí từ Olympic
Sau gần 7 thập niên, nền kinh tế Hàn Quốc lớn hơn khoảng 45 lần so với Triều Tiên, khi các công ty sản xuất toàn cầu như Samsung Electronics và Hyundai Motor C phát triển. Việc khai thác nguồn lực tự nhiên và thị trường lao động Triều Tiên là điều tốt cho cả hai phía.
Cách tiếp cận của ông Moon khác hẳn với đường lối cứng rắn của người tiền nhiệm, cựu Tổng thống Park Geun-hye, con gái của nhà cựu độc tài cũ Park Chung Hye của Hàn Quốc. Vào tháng 7, ông Moon vạch ra lộ trình đến hòa bình ở Berlin – thủ đô của một nước Đức, một địa điểm nhiều ý nghĩa và là nơi ông Kim Dae-jung vạch ra kế hoạch hòa giải của ông và mời Triều Tiên đến tham dự Thế vận hội mùa đông ở Pyeongchang.
 |
| Ông Moon Jae In bắt tay với các lãnh đạo Triều Tiên tại Thế vận hội mùa đông ở Pyeongchang. Ảnh: Bloomberg |
Việc nối lại quan hệ vẫn có vẻ xa vời khi ông Kim Jong Un gây sốc cho thế giới với một loạt các cuộc thử vũ khí. Vào tháng 12, khu vực này đã rúng động với lời tuyên bố của ông Trump rằng ông đang xem xét một cuộc tấn công giới hạn vào Triều Tiên – điều có thể gây ra sự đáp trả từ Bình Nhưỡng vào Seoul. Đột nhiên, vào ngày đầu năm mới, ông Kim chấp nhận đề nghị của ông Moon tham gia Thế vận hội mùa đông.
Ông Moon đã tận dụng những thiện chí từ Olympic. Với một loạt các cuộc đàm phán, các cuộc họp và cử chỉ, ông không chỉ đảm bảo một cuộc chơi hòa bình, mà còn đạt thỏa thuận về một cuộc thảo luận”phi hạt nhân hóa” giữa Mỹ và Triều Tiên trong tháng 3. Và ông Trump đã khiến mọi người bất ngờ khi đồng ý thảo luận vấn đề này trực tiếp với ông Kim Jong Un.
Trong khi chiến lược của Moon vẫn dựa nhiều vào “Chính sách Ánh dương” của cố tổng thống Kim Dae Jung, ông đã tìm cách tránh những sai lầm của người tiền nhiệm. Ông đã nhấn mạnh rằng các cuộc đàm phán sẽ tập trung mối đe dọa hạt nhân – mối quan tâm chính của Mỹ – trước các giao thương kinh tế mà ông và ông Kim mong muốn.
Việc tổ chức các hội nghị thượng đỉnh có thể mở ra cánh cửa hòa bình, và tạo ra động lực tốt để giúp ông Moon khôi phục lại sự tăng trưởng của Hàn Quốc và giảm ảnh hưởng của các tập đoàn lớn tại đất nước. Rủi ro của việc thất bại là một cuộc chiến tranh tàn khốc có thể lan ra phần lớn châu Á.
Ông Lee Jong-seok, người từng là Bộ trưởng Thống nhất của Hàn Quốc dưới thời Tổng thống Roh, cho biết: “Những căng thẳng về vấn đề hạt nhân giữa Triều Tiên với Mỹ đang leo thang lên mức chưa từng có và ông Moon không biết điều gì sẽ xảy ra tại bán đảo Triều Tiên nếu ông không nỗ lực giải quyết vấn đề này. Cuộc gặp gỡ giữa ông và ông Kim là một bước đệm cho cuộc gặp sắp tới giữa ông Trump và ông Kim”.
